Ο «ΘΕΡΟΣ» ΣΤΗ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η φωτογραφία είναι της Ε. Ψυχογιού

Στο λαϊκό φαντασιακό ο θερισμός ισοδυναμεί συμβολικά και μυθικά με  επώδυνη «γέννα» της μάνας-γης μέσα απ’ την οποία προκύπτει πάνω στα αλώνια ο πολύτιμος χρυσός καρπός, το «γέννημα», όπως εύγλωττα λέει και ο μύθος μέσα από τα τραγούδια που επιτελούνται στο θέρο.  Στα τραγούδια βέβαια υπάρχει πάντα η ποιητική και μαγική τελεστική υπερβολή και βέβαια αντανακλάται και η κοινωνική πραγματικότητα, δηλαδή να συμβεί γέννα -νόμιμη ή παραβατική- στη διάρκεια του θερισμού, αλλά είναι γνωστό το πόσο η ένταξη των τραγουδιών στο πλαίσιο της τελετουργικής περίστασης όπου επιτελούνται τους προσδίδει κάθε φορά διαφορετικό νόημα, σε συνδυασμό και με τις εκάστοτε κοινωνικές αντιλήψεις. Ένα απ’ αυτά είναι το τραγούδι της «Κόρης που γεννάει στο θέρο», που αφορά συμβολικά  τη γέννα και συμπυκνώνει θρησκευτικές, μυθικές, μαγικές, μυητικές, κοινωνικές και ταυτόχρονα παιδευτικές σημασίες […].

Αποκαμωμένη, άδεια από ζωή η τροφοδότρα γη μετά το μυστηριακό τοκετό, στεγνωμένη από το καλοκαιρινό καύμα  του ήλιου που ξεραίνει τη βλάστηση  και το κορμί της στερεύοντας τα νερά. Η Μάνα-Γη «κοιμάται» ως γριά γυναίκα -πεθαίνοντας κατά κάποιο τρόπο- μέχρι να ξαναγονιμοποιηθεί με το νέο σπόρο ως νεαρή και πάλι νύφη το φθινόπωρο την εποχή των βροχών για να ξαναρχίσει αναγεννώμενη το νέο κύκλο της, σε μια συμβολική, αέναη εναλλαγή ζωής και θανάτου. […]

Για τη φαντασίωση του θερισμού ως κύησης-γέννας και των δεματιών με τα στάχυα με παιδιά, παραθέτω λογοτεχνική περιγραφή από τοπικό λόγιο συλλογέα στη Γορτυνία (ΚΕΕΛ, χ/φο αρ. 738, σ.  25,  Γλανιτσά Γορτυνίας ) : …Το φεγγάρι τώρα γέρνει κατά τη δύση κι από την ανατολή άρχισε να ξεφαγκρίζει κάποια λάμψη […] Αυτή την ώρα έφτασαν στον κάμπο, ξεφόρτωσαν κι άρχισαν να θερίζουν. Τα δραπάνια, τροχισμένα, κόβουν, κόβουν αχόρταγα. Ένα δυνατό τρίξιμο ακούγεται, που φαίνεται πως ακούγεται από την καλαμιά που μένει. Ίσως να ’ναι το παράπονό της γιατί τη χώριζαν από τον καρπό που εφτά μήνες τώρα τον κράτησε μέσα της και τον έθρεψε δίνοντάς του και την τελευταία της ζωντανή ικμάδα. Στο χωράφι του μπάρμπα Φώτη οι χεριές δυο-δυο δένονται σε χερόβολα κι από ’κείνα γλήγορα σωρώνονται οι χεροβολιές. Μπροστά θερίζουν η Χρυσάνθη, η νύφη της κι ο Γιώργης και πίσω ο Θοδωράκης, άλλος γιός του μπάρμπα Φώτη, μικρότερος από το Γιώργη και τη Χρυσάνθη, αγκαλιάζει τα χερόβολα όπως τον οδηγάει ο πατέρας του. Ο κάμπος γιόμισε αγκαλιές που ξεχωρίζουν σαν ένα κοπάδι πρόβατα που βόσκουν ακούνητα και χωρίς κουδούνια. Στερνά, γυρίζοντας δένει δυο-δυο τις αγκαλιές που με τα καλοστριμμένα βούρλινα δεματικά και φτιάνει τα δεμάτια [ πβ. δεμάτι-δέμας ], που τα φορτώνει στ’ άλογα  και τα κουβαλάει στ’ αλώνι ο Δημήτρης. Ο μπάρμπα Φώτης τραβιέται στον ήσκιο  ενού πρίνου κι αγναντεύει με συγκίνηση και κρυφοχαρά τα παιδιά του. Πού είσαι τώρα να ντα βλέπεις , Μαριορή! αναστέναξε. Όπως γιόμισε το χωράφι από τα δεμάτια, έτσι στολίστη’  κι από τα παιδιά μας . Κρυφοσφούγγισ’ ένα δάκρυ στην ανάμνηση της γυναίκας του και πήρε από το σαλάχι του Θοδωράκη το καλάμι και σκόρπισε στο γκάμπο ένα μοιρολόι. Κοντεύει μεσημέρι κι ο ήλιος φλογίζει [….] Κοιμήθηκαν στ’ αλώνια και τις άλλες ημέρες ξακολούθησαν να θερίζουν, να δένουν και να κουβαλάν. Κάπου-κάπου, άμα ήταν παραγινωμένο το γέννημα, το θέριζαν τη νύχτα με το φεγγάρι, που λούρωνε και δεν τριβόταν [….]

Απόσπασμα από το άρθρο με τίτλο: Νεοελληνική μυθολογία, θερινό ηλιοστάσιο: ο συμβολικός τοκετός και ο θάνατος της Γης σε τραγούδια του θερισμού και του κλήδονα (Mother-earth, her childbirth and her death in Greek harvest and Jun Solstice songs)

 της Ε. Ψυχογιού στο ιστολόγιο http://fiestaperpetua.blogspot.gr/2014/06/blog-post.html?spref=fb

Από το μύθο στην έλλογη σκέψη. Η γένεση της φιλοσοφίας στην αρχαία πόλη

Καλοκαίρι. Σκέφθηκα να καταπιαστώ με "ανάλαφρα" θέματα. Με τη φιλοσοφία! Είναι από τα αγαπημένα μου θέματα, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που έχουν.

Η σύγχρονη ιστορία της Φιλοσοφίας της αρχαιότητας καθιδρύει μία τάξη νοητικά ικανοποιητική για κείνους που την επεξεργάζονται. Στην αρχή έχουμε τη θρησκεία, το μύθο, την ποίηση: από τον Όμηρο ως τον Πίνδαρο [...]· ύστερα έχουμε μια μετάβαση: τους «προσωκρατικούς» μέσα σ' αυτό το μεγάλο «θύλακα» τοποθετούμε τους «φυσικούς», τον Θαλή για παράδειγμα, τους ατομικούς, τους ιατρούς, τους ιστορικούς, τον Ηράκλειτο, τον Παρμενίδη, τον Αναξαγόρα, τον Εμπεδοκλή, τους σοφιστές· εμφανίζεται ο Σωκράτης: όλα αλλάζουν, αλλά με έναν τρόπο που δεν είναι ακόμα ριζικός. Με τον Πλάτωνα, με την ίδρυση της Ακαδημίας το 387, εγκαθιδρύεται επιτέλους η τάξη της ορθολογικότητας· είναι ακόμα πρόσκαιρη κι αδέξια, και θα υποστεί πολλαπλές τροποποιήσεις, όμως έχει κιόλας καθορίσει τις αρχές της. Η σκέψη που υπάκουε στη μυθοποιητική απαίτηση υποκαθίσταται από μια νέα λογική, η οποία, χάρη σε μια αυστηρή πειθαρχία του λόγου, δίνει όλα τα δικαιώματα στην αληθινή λαλιά, δηλαδή στην αποτελεσματική. Μια τέτοια ερμηνεία δεν είναι κακή. Αναμφίβολα η ελληνική αντίληψη περί ανθρώπου και κόσμου προοδευτικά «εκκοσμικεύθηκε» ή «λαϊκοποιήθηκε» και το σύμπαν των θεών εξαφανίστηκε σιγά – σιγά μπροστά στις πράξεις των ανθρώπων. [...] Ο τόπος όπου επιτελείται αυτή η μετατροπή είναι η Πόλις. Αυτή διαμορφώνεται στις αποικιακές πολιτείες, κυρίως στη Μικρά Ασία· κατόπιν φτάνει στη μητρόπολη, και η Αθήνα θα γίνει τόπος μιας εξέλιξης που στη συνέχεια θα θεωρηθεί παραδειγματική. [...] Ένα πρώτο στάδιο συνιστά η πολιτική κατάκτηση των αστικών δικαιωμάτων και της ιδιότητας του πολίτη. [...] η μοίρα του καθενός καθορίζεται [...] από τη σχέση του με αυτή την αφηρημένη αρχή που είναι ο νόμος. Η δεύτερη φάση είναι η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας [...] πολίτευμα στο οποίο η κυβέρνηση είναι εκτεθειμένη σε «μέση αγορά» και κάθε πολίτης, τυπικά και ουσιαστικά, έχει τη δυνατότητα να συμμετάσχει σ' αυτή. Στην αταξία των μακρινών βαρβάρων και στην παράλογη τάξη των πολύ κοντινών βαρβάρων –περσική αυτοκρατορία– αντιπαρατάσσεται μια έλλογη οργάνωση, που αντιστοιχεί στη θέση που κατέχει ο άνθρωπος μέσα στην κοσμική τάξη. [...] Όλα συμβαίνουν σάμπως η φιλοσοφία, καθώς πετυχαίνει ολοένα και περισσότερο να οριοθετεί την πρωτοτυπία του έλλογου πεδίου της, να επαναλαμβάνει, ενσωματώνοντάς τες, αρχέγονες στάσεις της ζωής. [...] Από το μύθο στην έλλογη σκέψη; Βέβαια. Ωστόσο ο μύθος δεν είναι μια άτακτη φαντασία και η έλλογη σκέψη τείνει να επιβληθεί σαν ένας νέος μύθος.

[πηγή: Fr. Châtelet, «Πλάτων» στο Η Φιλοσοφία τ. Α΄, επιμ. Fr. Châtelet, Από τον Πλάτωνα ως τον Θωμά Ακινάτη, μτφ. Κωστής Παπαγιώργης, Γνώση, Αθήνα 1984,].
Ιστοσελίδα: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4510,20306/extras/texts/indexB_00/indexB_00_elliniko_thavma.html

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

 

Ως πολίτες του λεγόμενου «πολιτισμένου»  κόσμου φαίνεται να αγνοούμε τους συνανθρώπους μας  που κατοικούν σε ένα μεγάλο ή και στο μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη μας.

 Οι άνθρωποι  αυτοί δεν ζουν , απλώς επιβιώνουν- όσοι βεβαίως τα καταφέρνουν. Καταδικασμένοι  στον βασανιστικό καθημερινό αγώνα  για επιβίωση, στερούνται τα στοιχειώδη αγαθά, όπως νερό, φαγητό καθαριότητα, κατοικία, ενώ οι αρρώστιες και οι θάνατοι αποτελούν καθημερινή εμπειρία.

Εξυπακούεται ότι το σχολείο θεωρείται πολυτέλεια. Όταν ο άνθρωπος είναι εξαναγκασμένος να δίνει τη μάχη της επιβίωσης όλα τα υπόλοιπα φαντάζουν περιττά!.

Όμως, πριν από λίγες ημέρες, είδα αναρτημένη στο ΦΒ και στη  σελίδα του  Γιάννη  Χριστοδουλόπουλου, φιλόλογου καθηγητή, μια συγκλονιστική φωτογραφία. Εικονίζονται  δυο άνθρωποι, πατέρας και γιός. Ο πατέρας, ξυπόλυτος, με φθαρμένα ρούχα και με έντονα τα σημάδια από τον καθημερινό σταυρό, καμαρώνει τον γιό του, ντυμένο με τα γιορτινά του. Φοράει  τήβεννο, στολή που φέρουν οι διδάκτορες. 

Τα εικονιζόμενα πρόσωπα πρέπει να είναι, για όλους μας, τα φωτεινά εκείνα παραδείγματα αγωνιζομένων ανθρώπων που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα μέτρα. Ακόμη, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο αγώνας και η θυσία σε αυτούς τους ανθρώπους αποκτά νόημα και αληθινό περιεχόμενο.  Καλό θα ήταν η συγκεκριμένη φωτογραφία να είχε τοποθετηθεί σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.   

Η ιδεολογία του «δεν είναι αυτό που νομίζεις»

 

Αυτή η περίφημη ατάκα κρύβει υψηλά νοήματα αν θέλουμε να την αναλύσουμε. Άλλωστε, κάθε παρόμοια έκφραση περιέχει μια σοφία που βρίσκεται πίσω από το πρώτο, απλό, επίπεδο ανάγνωσης.

Τι θέλει λοιπόν να πεί το έτερον ήμισυ στο άλλο, που το συλλαμβάνει επ΄αυτοφώρω; Τι προσπαθεί να κάνει με την άμεση επίκληση της γνωστής ατάκας; Αρχικά ο θύτης προτρέπει το θύμα της απιστίας να μην πιστέψει στα μάτια του, αλλά στον δικό του λόγο, που ακυρώνει όλα αυτά που συνέβησαν  και  το καλεί να αποδεχθεί την δική του εκδοχή των γεγονότων. Επί πλέον ο θύτης- άνδρας ή γυναίκα – γνωρίζει πως η παραδοχή της αμαρτωλής πράξης δημιουργεί την βεβαιότητα της τέλεσης της, ενώ απεναντίας η άρνηση πιθανόν να αφήνει μια χαραμάδα, μικρή είναι η αλήθεια, στο θύμα πως όντως μπορεί να «μην είναι αυτό που νομίζει.»Πάντα ο άνθρωπος τείνει να αγκαλιάσει την πιο ανώδυνη και βολική εκδοχή γι΄αυτόν, ακόμα κι αν αντιστρατεύεται στα πραγματικά δεδομένα, ακόμα κι αν διαψεύδεται από τις ίδιες τις αισθήσεις του. Τραγικό λάθος που το βρίσκει μπροστά του στο μέλλον.

Από την άλλη την μεριά ο «μοιχός» ή η «μοιχαλίς» αντιλαμβάνεται άριστα πως η ειλικρίνεια, όση συντριβή και αν κρύβει μέσα της, δημιουργεί μια νέα κατάσταση  που ουδεμία σχέση έχει με την προτεραία που παρήλθε ανεπιστρεπτί. Γι΄αυτό και οι έμπειροι στο παιχνίδι της απιστίας – γυναίκες και άντρες- γνωρίζουν πως η παραδοχή της πράξης τους είναι λάθος στρατηγικής σημασίας και αποφεύγουν να το διαπράξουν.

Όλα αυτά μου ήρθαν στον νού καθώς διάβασα την δήλωση του Α. Τσίπρα πως « θα υπερασπισθούμε την εργασία όπως τις συντάξεις και την α΄κατοικία»  και αμέσως μετά τον Π. Σκουρλέτη να λέει πως «τα εργασιακά αποτελούν κάτι παραπάνω από κόκκινη γραμμή.» Η πρώτη αντίδραση μου ήταν να τους χαρακτηρίσω ψεύτες, απατεώνες, κλπ. Όμως διαπίστωσα πως τζάμπα συγχύζομαι, γιατί οι άνθρωποι είναι ένθερμοι οπαδοί « του δεν είναι αυτό που νομίζεις.»

Δηλαδή, απευθυνόμενοι με πρωτοφανές θράσος και επιθετικότητα στον πολίτη που του έκοψαν το ΕΚΑΣ και του πούλησαν ακόμα και το ενήμερο δάνειο του, του λένε «μην πιστεύεις το γεγονός πως θα βάλεις στην τσέπη σου λιγότερα χρήματα ή μην πιστεύεις το δικηγορικό γραφείο που θα σου τηλεφωνήσει για το δάνειο σου,  αλλά πίστεψε εμάς που σου λέμε πως αυτά που ζεις είναι αυταπάτη, ψευδαίσθηση, αντικατοπτρισμός.» «Όλα είναι καλά, εμείς κρατάμε τις κόκκινες γραμμές μας!»

Βέβαια, όπως το θύμα της απιστίας που ενδεχομένως την πρώτη φορά θα παραμυθιαστεί και την δεύτερη θα ξαποστείλει τον θύτη, έτσι και ο πολίτης την πρώτη φορά αποδέχτηκε, έστω με επιφυλάξεις, τα ψέματα των πολιτικών απατεώνων της Αριστεράς, την επόμενη όμως θα τους διαλοστείλει. Και σήμερα βρισκόμαστε στην επόμενη φορά, όπως προκύπτει από την κυριακάτικη δημοσκόπηση.Το 74% του ελληνικού λαού τους αποκαλεί απατεώνες, ενώ με ακριβώς ίδιο ποσοστό θεωρεί τον πρωθυπουργό αναξιόπιστο. Τα νούμερα είναι συντριπτικά και δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.Δημιουργούν δε μια κατάσταση που αποκλείει το status quo ante.

Σύντροφοι, αυτό που βλέπουμε, αυτό που βιώνουμε, αυτό είναι και η πραγματικότητα. Το «δεν είναι αυτό που νομίζεις» πέθανε!

Το διαζύγιο του Ελληνικού λαού με το τσούρμο του ΣΥΡΙΖΑ είναι δεδομένο. Το ζητούμενο είναι να γίνει «αναίμακτα.»

 Σάκης Μουμτζής,  

http://www.liberal.gr/forum/sxoliasmos_arthron/2016/I_ideologia_tou_«den_einai_auto_pou_nomizeis».htm