ΤΟ ΙΕΡΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ο Παπα- Γιάννης Οικονομίδης

Νομίζω πως είναι ασυνήθιστο ένας ιερωμένος να γράφει αδογμάτιστα για θέματα ταμπού, όπως το ζήτημα των σχέσεων κράτους -εκκλησίας. Πριν από λίγες ημέρες έλαβα από τον Κ.Χ.Χ ηλεκτρονικό μήνυμα με το άρθρο του Γιάννη Οικονομίδη.

Ο Γιάννης Οικονομίδης είναι ιερέας στα Οινόφυτα, μαθηματικός, μεταπτυχιακός φοιτητής στα θεωρητικά μαθηματικά (ΕΚΠΑ) και στη διαχείριση αποβλήτων (Ανοιχτό Πανεπιστήμιο). Το 2009 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τον αγώνα του κατά της βιομηχανικής ρύπανσης στον Ασωπό και τα Οινόφυτα. Ο άξιος ιερωμένος, με τόλμη, διατυπώνει την άποψή του για το θέμα, την οποία τεκμηριώνει ,σκάβοντας βαθιά σε απαγορευμένες περιοχές της ιστορίας. Για το συγκεκριμένο θέμα γράφει ο φωτισμένος παπάς.

 

 Πληθωρικός ο δημόσιος λόγος τελευταία για το θέμα του χωρισμού Κράτους - Εκκλησίας και του μαθήματος των θρησκευτικών. Το φαινόμενο επαναλαμβάνεται σε χρονικά διαστήματα όλο και πιο κοντινά. Σαν να ετοιμάζεται να γεννήσει η κοινωνία μας κάτι και της έρχονται οι ωδίνες του τοκετού. Τέτοιοι τοκετοί και τέτοιες ωδίνες βέβαια κρατάνε χρόνια. Κατά κανόνα το θέμα εμφανίζεται ως εξής: το κράτος θέλει να δώσει διαζύγιο στην εκκλησία και η εκκλησία δεν θέλει ούτε να το συζητάει. Υπονοείται, αν δεν δηλώνεται σαφώς, πως το διαζύγιο αυτό συμφέρει το κράτος και τους προοδευτικούς αυτού του τόπου ενώ δεν συμφέρει την εκκλησία η οποία θεωρείται ως η ηγέτιδα συντηρητική δύναμη. Με την παρέμβαση αυτή θα επιχειρηματολογήσω για το αντίθετο, ότι δηλαδή το διαζύγιο δεν συμφέρει το κράτος όμως συμφέρει την εκκλησία! Τονίζω ότι όσα αναφέρονται παρακάτω για την εκκλησία δεν αφορούν την εκκλησία για την οποία διαβάζουμε στα βαθυστόχαστα θεολογικά βιβλία αλλά στην πραγματική εκκλησία όπως παίρνει σάρκα και οστά σε μητροπόλεις, ενορίες και μοναστήρια.

Η εκκλησία από την αρχή της ιστορίας της και για τρεις αιώνες υπήρξε παράνομη. Το όραμα της για τον κόσμο ήταν διαμετρικά αντίθετο προς την βούληση του Καίσαρα. Η εκκλησία και η κοσμική εξουσία άρχισαν να φλερτάρουν μόλις η πρώτη έγινε νόμιμη. Μάλιστα, η εκκλησία χάρισε στον άρχοντα που την έβγαλε από την παρανομία το προσωνύμιο «Μέγας» και τον αγιοποίησε. Από τότε, με το πέρασμα των αιώνων, το φλερτ έγινε γάμος. Και ενώ στους δύο τρίτος δεν χωρεί, όπως λέει η σοφή λαϊκή παροιμία, η εκκλησία βρέθηκε τελικά με δύο νυμφίους: τον Χριστό και το Κράτος. Η εκκλησία που ξεκίνησε με σκοπό και λόγο ύπαρξης την μεταμόρφωση τούτου του κόσμου, σίγα-σιγά έγινε ένα εργαλείο επιβολής της κρατικής εξουσίας, ένα κομμάτι στην γεωπολιτική σκακιέρα ιδιαίτερα ισχυρό. Σήμερα η σύγκρουση με τα πρόσωπα που ασκούν την εξουσία ή ο έλεγχος των προσώπων αυτών για τα σοβαρά θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης ή/και οικολογίας παρουσιάζονται στον δημόσιο εκκλησιαστικό λόγο (στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων) ως πνευματικά αμαρτήματα, απέναντι στα οποία προτείνεται η πραότητα, η εγκατάλειψη των μεριμνών του βίου, ο προσανατολισμός της ψυχής και της διάνοιας στον πνευματικό κόσμο κλπ. Όλοι έχουμε ακούσει το επιχείρημα «οι ιδεολογίες και τα κόμματα χωρίζουν τους ανθρώπους, η εκκλησία τους ενώνει»! Τελικά ο γάμος εκκλησίας-κράτους φαίνεται ότι επηρέασε πολύ περισσότερο την εκκλησία παρά το κράτος, δηλαδή μάλλον η εκκλησία εκκοσμικοποιήθηκε παρά το κράτος εκκλησιαστικοποιήθηκε. Φυσικά η εκκλησία δεν αποδέχεται επίσημα κάτι τέτοιο μα τα προφανή δεν κρύβονται. Θα τονίσω τρία στοιχεία που στηρίζουν τα γραφόμενα.

Η εκκλησία αγάπησε τελικά τον πλούτο και την εξουσία. Ερχόμενη έτσι σε σαφή αντίθεση με τον Ιδρυτή της ο οποίος διαβεβαίωσε «αμήν λέγω υμίν ότι δυσκόλως πλούσιος εισελεύσεται εις την βασιλείαν των ουρανών» (Μτ  Ιθ-23) και «πάλιν δε λέγω υμίν, ευκοπώτερον εστί κάμηλον δια τρυπήματος ραφίδος διελθείν ή πλούσιον εις την βασιλείαν του Θεού εισελθείν» (Μτ  Ιθ-24) αλλά και «οίδατε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών, ουχ ούτως έσται εν υμίν.» (Μτ  Κ-25). Μέσα στους αιώνες οι εκκλησιαστικοί άρχοντες αλλά και η εκκλησία ως οργανισμός, συγκέντρωσαν τόσο υλικό πλούτο που χωρίς αυτόν δύσκολα θα αποκτούσε υλική υπόσταση το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Και δεν αναφέρομαι στα υλικά αγαθά που κάθε οργανισμός χρειάζεται για να είναι βιώσιμος, να δραστηριοποιείται ελεύθερα και να δημιουργεί αλλά στην υπερσυγκέντρωση αυτών και στην ανάπαυση της καρδιάς στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας που χαρίζει ο υλικός πλούτος. Ειδικά για την εκκλησία του σήμερα, το θέμα δεν είναι τόσο ποσοτικό (πόσο πλούτο έχει συγκεντρώσει) αλλά οπωσδήποτε ποιοτικό.  Παράλληλα, ο εναγκαλισμός με την εξουσία έφερε τους μεγιστάνες του κοσμικού πλούτου και τους άρχοντες του κόσμου τούτου κοντά με τους εκκλησιαστικούς μας άρχοντες. Είναι ομοτράπεζοι πλέον σε κάθε ευκαιρία, ενώ κάνουν μαζί διάφορες δουλειές. Οι αναγνώστες υποθέτω θα γνωρίζουν από τα ΜΜΕ μεγιστάνες του πλούτου με εκκλησιαστικές τιμητικές διακρίσεις που κατέληξαν στην φυλακή! Γνωρίζω προσωπικά βιομήχανους που έχουν από ένα παρεκκλήσι σε κάθε ακίνητο τους, χρηματοδοτούν την λειτουργία εκκλησιαστικών κοινωφελών ιδρυμάτων, εκκλησιάζονται συχνά προς μεγάλη χαρά των ιερέων και των αρχιερέων, μα παράλληλα λειτουργούν με εντελώς κοσμικούς όρους στην πραγματική ζωή τους. Κατά κανόνα οι δραστηριότητές τους ρυπαίνουν και καταστρέφουν τον τόπο στον οποίο έχουν επενδύσει, ενώ αυτοί συσσωρεύουν αδικαιολόγητα τεράστιες ποσότητες πλούτου. Τα αποτελέσματα τα βιώνουμε σήμερα με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο και τα ονομάζουμε οικολογική και οικονομική κρίση. Δυστυχώς η εκκλησία μέχρι σήμερα δεν συγκρούστηκε ούτε έλεγξε κανέναν κοσμικό άρχοντα ή κάποιον μεγιστάνα του πλούτου για την ευθύνη του στο τεράστιο αυτό έλλειμα κοινωνικής δικαιοσύνης! Οι ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις που παρουσιάστηκαν στην ιστορία της δεν προβάλλονται πια προς μίμηση αλλά προς θαυμασμό και μόνον! Παραδόξως, η εκκλησία υψώνει (πολύ δυνατά) την φωνή της για θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς και προσανατολισμού, για την αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες, για το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία και άλλα θέματα πολύ μικρότερης σημασίας συγκρινόμενα με τις κοσμογονικές προκλήσεις του καιρού μας. Η φαινομενική αντιπαλότητα των δύο εξουσιών τελικά είναι μόνο για τα μάτια των πιστών-οπαδών και δεν έχει καμιά σχέση με την ομόνοια ψυχών και σωμάτων που τις συνδέει υπογείως.

Η εκκλησία λειτουργεί πλέον με εντελώς κοσμικούς όρους και μεθόδους κραυγαλέα αντιδημοκρατικές. Η διοικητική της οργάνωση και η λειτουργία της αποτελεί πρότυπο τυπολατρείας, δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας (με την κακή έννοια) και γραφειοκρατίας. Ούτε οι ενορίες επιλέγουν τους πρεσβυτέρους ούτε οι μητροπόλεις τους ποιμένες τους. Μια ολιγάριθμη πνευματική ελίτ -αυτή των αρχιερέων- αποφασίζει για όλους και για όλα και κυριολεκτικά φυτεύει τις επιλογές της στις χηρεύουσες θέσεις. Η εκκλησία σήμερα προσεύχεται επί παραγγελία σε ιδιωτικές τελετές αγιασμών, βαπτίσεων, γάμων, κηδειών και μνημοσύνων τις οποίες διεκπεραιώνει όπως ακριβώς άλλες κρατικές υπηρεσίες διεκπεραιώνουν τα αιτήματα των πολιτών. Διαθέτει δικαστήρια τα οποία ονομάζει «εκκλησιαστικά». Και από τον τεράστιο αριθμό των ιερών κανόνων (εκκλησιαστικών νόμων και κανονισμών) που έχουν συσσωρευτεί στο διάβα των αιώνων, φροντίζει να απαιτεί την εφαρμογή μόνο αυτών που αναφέρονται στην σεξουαλική συμπεριφορά και τις νηστείες και όχι των άλλων που καταδικάζουν, για παράδειγμα, τον πλουτισμό ή την συναναστροφή των ποιμένων με τους ισχυρούς. Προσφεύγει στην κοσμική δικαιοσύνη μόνον κάθε φορά που χρειάζεται προκειμένου να διεκδικήσει κάποιο ακίνητο. Διαθέτει μετοχές στις τράπεζες!!! Έχει πάρει δάνεια από αυτές!!! Αποτελεί επίσης σημαντικό δείκτη του βαθμού εκκοσμίκευσης της εκκλησίας το γεγονός ότι από οικουμενική που θέλει να λογίζεται, τελικά αποδέχεται τα σύνορα που θέτουν τα κράτη και γίνεται εθνική, καθώς και το ότι μπορεί κανείς να συναντήσει σήμερα τόπο (όχι μόνο έναν) στον οποίο έχουν δικαιοδοσία επίσκοποι διαφορετικών (ορθοδόξων πάντα) εκκλησιών. Αυτά παθαίνεις όταν νυμφεύεσαι τον Χριστό, νυμφεύεσαι όμως και τον Καίσαρα.

Ως τρίτο και τελευταίο στοιχείο αλλοίωσης της ταυτότητας της εκκλησίας εξ αιτίας του γάμου της με το κράτος προτείνω την διαρκή επίκληση του Συντάγματος της Ελλάδος από τους εκκλησιαστικούς άρχοντές μας. Γίνεται δημόσια και είναι συχνότατη. Η τελευταία φορά που έλαβε χώρα μια τέτοια επίκληση από επίσημα εκκλησιαστικά χείλη ήταν πριν από λίγες ημέρες όταν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών σχολίασε τα όσα δήλωσε η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας σχετικά με την διαδικασία απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των θρησκευτικών. Θεωρώ ιδιαίτερα ανησυχητικό το ότι μοναδικό επιχείρημα του Αρχιεπισκόπου μας ήταν αυτή ακριβώς η επίκληση του Συντάγματος. Θα μπορούσε κανείς να πει πως το Σύνταγμα έχει παραγκωνίσει το Ιερό Ευαγγέλιο στον λόγο των εκκλησιαστικών μας αρχόντων σχετικά με το θέμα του χωρισμού Κράτους- Εκκλησίας! Άραγε γιατί συμβαίνει αυτό; Μήπως επειδή στο Ιερό Ευαγγέλιο δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα υπέρ του γάμου κράτους-εκκλησίας ή υπέρ της ύπαρξης ομολογιακού μαθήματος θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία; Μήπως γιατί τα επιχειρήματα που μπορεί να αντλήσει κανείς από το Ιερό Ευαγγέλιο είναι τελικά αποκλειστικά υπέρ του διαζυγίου Κράτους-Εκκλησίας; Δυστυχώς, αν συνεχίσουμε έτσι, δεν αποκλείεται να δούμε στην Αγία Τράπεζα, πλάϊ στο Ιερό Ευαγγέλιο να θρονιάζεται περήφανο και το Ιερό Σύνταγμα.

Είναι καλό λοιπόν να χωρίσουν το κράτος και η εκκλησία; Θεωρώ πως κάτι τέτοιο δεν συμφέρει το κράτος. Κινδυνεύει να χάσει έναν αποτελεσματικό σύμμαχο στην προσπάθεια του να καταδυναστεύει τους λαούς. Θεωρώ όμως πως κάτι τέτοιο συμφέρει την εκκλησία! Ίσως με τον χωρισμό αυτό και την υλική φτώχεια που πιθανόν θα τον ακολουθήσει, οι πιθανότητες να επιστρέψει η εκκλησία στις αρχές του Ιδρυτή της αυξάνουν σημαντικά. Ίσως πάψει να είναι ένα γρανάζι στην μηχανή της εξουσίας. Ίσως γίνει η μαγιά που θα προκαλέσει την αλλαγή του κόσμου ετούτου. Έτσι ξεκίνησε άλλωστε!