Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

 

Έχει επικρατήσει η άποψη ότι τα ιστορικά γεγονότα δεν επαναλαμβάνονται, οι ειδικοί ωστόσο ισχυρίζονται ότι από την ιστορία μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα, αν στο κάθε ιστορικό γεγονός εξετάσουμε το γενικότερο πλαίσιο που το δημιούργησε. Το ίδιο ισχύει και για, την πτώση της Πόλης, που σηματοδότησε το τέλος της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας. Το γεγονός αυτό, ήταν σημαντικό επειδή επηρέασε την παγκόσμια ιστορία αλλά καθοριστικό για τον ελληνισμό.

 Η βυζαντινή αυτοκρατορία, ουσιαστικά, είχε καταρρεύσει πριν από την τυπική οθωμανική κατάκτηση (29/5/1453). Πολλοί μελετητές συμφωνούν ότι  η πτώση της Πόλης, και συνακόλουθα, το τέλος του Βυζαντίου ήταν αναπόφευκτο, αφού το κράτος, πολλά χρόνια πριν,  βρισκόταν  σε μια πολύπλευρη κρίση, η οποία οδήγησε στην παρακμή. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στις αρχές του 1400 απειλούταν από δύο κυρίως παράγοντες: Τον αυτοκαταστροφικό εαυτό της και την απειλή των Οθωμανών. Η δυναμική των δεύτερων ανακόπηκε αρχικά μετά την καταστροφική ήττα από τον Ταμερλάνο το 1402. Το Βυζάντιο όμως συνέχιζε να παρακμάζει και να συρρικνώνεται. Αντίθετα οι Οθωμανοί αναδιοργανώνονται και το καλοκαίρι του 1422 ο Μουράτ ο Β' πολιορκεί χωρίς επιτυχία την Κωνσταντινούπολη. Επιπλέον οι προσπάθειες του Ιωάννη του Η' για ένωση των εκκλησιών είχε φέρει αρνητικά αποτελέσματα στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας.

Από τη μελέτη του καθηγητή Γ. Β. Καββαδία( ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ, Ελληνικές Κοινωνίες και πολιτισμοί, το λυκόφως της βασιλεύουσας, Ι Τόμος, Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2005), αντλούμε χρήσιμες πληροφορίες για την κατάσταση που επικρατούσε στο Βυζάντιο, κατά την τελευταία περίοδο, πριν από το τέλος. Ο περιορισμένος χώρος μιας ανάρτησης δεν επιτρέπει εκτενή αναφορά στο θέμα. Για το λόγο αυτό σταχυολογούμε ορισμένα χαρακτηριστικά παραθέματα από το βιβλίο του εν λόγω συγγραφέα, προκειμένου να σχηματίσουμε μια έστω και αμυδρή  εικόνα για την εξεταζόμενη υστεροβυζαντινή περίοδο.

«… Τη δημόσια εξουσία την ασκούσε ένα σώμα εμμίσθων λειτουργών-δημοσίων υπαλλήλων. Η δημόσια υπαλληλία ήταν οργανωμένη ιεραρχικά . Και δεν της έλειψε το και το γραφειοκρατικό πνεύμα με συνέπεια να παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη δυσκαμψία στην λειτουργία της. […]  Και είναι φυσικό μια τέτοια δημόσια διοίκηση να ν΄  αντιπροσωπεύει ένα υπέρμετρο  βάρος για την εθνική οικονομία, και παράλληλα  να αναπτύσσει ένα πνεύμα συντήρησης των «κεκτημένων» έτσι ώστε ν ΄ αποτελεί ακατανίκητη τροχοπέδη για κάθε μεταρρύθμιση, ανανέωση και πρόοδο. […] Από την άποψη των δημοσίων εσόδων  η κατάσταση γίνεται δυσχερής από τον πολλαπλασιασμό  του αριθμού των χαριστικίων ( φοροαπαλλαγές σε ισχυρές ομάδες). […] Η διαχείριση των δημοσίων εισοδημάτων, όχι μόνο υπέφερε οργανωτικά και λειτουργικά, αλλά στρεφόταν πολύ περισσότερο προς καταναλωτικές δαπάνες και μάλιστα υπέρογκες και σχεδόν καθόλου  προς παραγωγικές επενδύσεις. Ένα πολύ μεγάλο μέρος των δαπανών αυτών αφορούσε  τους μισθούς  των μισθοφόρων. […] Έτσι το κράτος  για να αντιμετωπίσει τα ελλείμματα επέβαλε φόρους  και ακόμα νόθευσε το νόσμισμα μειώνοντας  την περιεκτικότητα του υπέρπυρου  σε χρυσό!